تنها در سکوت است که کلام،
تنها در ظلمت است که نور،
تنها در مرگ است که حیات،
چون پرواز باز در آسمان بیانتها خود مینماید.
- آفرینش ائا
وقتی دنیایی ساختگی و فانتزی سالیان سال میان بسیاری از خوانندگانش محبوب باقی بماند، اعتباری همپایه جهان پیرامونی میگیرد. اورسولا لگویین با خلق مجمعالجزایر دریای زمین، قدم جای پای بزرگانی چون ج.آر.آر. تالکین و سی.اس.لوئیس گذاشت و توانست دنیایی کامل با مشخصات منحصر به خودش خلق کند. دنیایی که مشام خوانندگان را با بوی نمکین دریا نوازش میدهد و سالیان سال با دوستدارانش همراه خواهد بود. از بهترین انواع فانتزی اعلای حماسی که به زیباترین نوع از عناصر جادویی و سلحشوری در داستان بهره برده است و به جرات میتوان اگر نه بهترین، یکی از بهترین انواع استفاده از اژدها در داستان را در این مجموعه یافت. دنیایی که در آن زبان و کلمه قدرت است و اگر نام واقعی هر مخلوقی را بدانید، حتا اگر اژدها باشد میتوانید بر آن مسلط شده و یا چیره شوید.
دریای زمین سرزمینی است جادویی، متشکل از مجمع الجزایری که گرداگرد آن را اقیانوسهایی نامکشوف احاطه کردهاند. دنیایی که شاید با این سرعت بالای آب شدن یخهای قطبی چندان هم دور از دست نباشد. لگویین سرزمین بسیار وسیعی را با اقلیمهای متفاوت در داستان خود معرفی میکند و قهرمان اصلی داستان یعنی گد، مانند زائری سرگردان چنان در دریای زمین به سفرهای متعدد دست میزند و کرانههای ناشناختهاش را با قایق معروفش «لوک فار» درمینوردد که اگر نقشه انتهایی کتاب نبود لابد خوانندگان سردرگم میشدند. سنتی حسنه که توسط تالکین ابداع شد و سازندگان دنیاهای خیالی برای تبیین راحتتر مختصات دنیایشان از او تبعیت کردند.
این دنیا از لحاظ تطبیق زمانی در دوره پیش از انقلاب صنعتی زمین خودمان به سر میبرد و در آن قدرت جادو بیشتر از قدرت دانش بشری است. از اماکن جذاب دریای زمین مدرسه رک است. مدرسهای که بسیار پیش از بالا گرفتن تب هری پاتر به صورتی مدون به آموزش جادو پرداخته و محیطی کاملا جادویی را ترسیم میکند. اما جذابترین فضای ترسیم شده در داستان گورهای آتوان است که بخش عمدهای از کتاب دوم در آن سپری میشود. عمده بار داستان دوم بر ستینگ آن است که گویی از خود جان دارد و بر وزن داستان افزوده است. خوف و رجای تنار از خدایان خاموش و همچنین خطر هر دم فزاینده خاوندشاه جز در فضای تاریک و ظلمانی هزارتوها و گورستان نمیتوانست تا این حد تاثیرگذار باشد.
در انتها کتاب اول این مجموعه را معرفی کرده، سفر قهرمان را در آن بررسی نموده و سپس المانهای اصلی و منشات داستان لگویین را ذکر خواهم کرد.
دریای زمین یا Tales from Earthsea که مجموعهای است مشتمل بر پنج داستان بلند و هفت داستان کوتاه، روایتگر سیر تطور کودکی است بی نام و نشان و روستازاده که توامان هم اژدهاسالار و هم ساحر اعظم میشود(صفحه 1). او با نشان دادن استعدادی مثالزدنی در جادوگری، نظر اگیون خاموش، جادوگر اهل ریآلبی در نزدیکی روستایشان را به خود جلب میکند. این گونه است که اسپاروهاک (با نام واقعی گد) بهترین استادی که میتوانید تصور کنید را به دست میآورد. استادی کمحرف که دست شاگردش را برای تجربه دست اول بسیاری امور باز میگذارد و مهمترین چیزی که در جادو به اسپاروهاک میآموزد این است که یک جادوگر هنگام اجرای جادو موظف است تعادل یا ترازمندی دنیا را حفظ کند . گد دانشآموز بااستعدادی است، به مدرسه جادوگری در رک میرود و با سرعتی زیاد از همدورهایهایش پیشی میگیرد و حتا با کسانی که در آستانه فارغالتحصیلی از مدرسه هستند دانش جادوییش را میآزماید، اما با این حال هنوز هم درس اول اگیون را به درستی فرانگرفته است و همین باعث سقوطش میشود. او مغرور است و برای اثبات قدرتش، دو بار به ورطه تاریکی میافتد. یک بار هنگامی که نزد اگیون است و میخواهد قدرتش را به دختر فرمانروای ریآلبی اثبات کند، و بار دوم در تقابل و تضاد با جاسپر، همدانشگاهی سال بالاییش در رک است. تحت تاثیر غرور و نفرت، تاریکی طبیعت بشریش بر او مستولی گشته و باعث میشود موجودی بینام را از لامکان احضار کرده و در دنیا رها سازد. سایهای که گام به گام در تعقیب اوست و کمر همت به نابودی او بسته است. گد از او به سرتاسر ربع مسکون دریای زمین میگریزد و طی این فرایند با ماجراهای زیادی روبرو میشود، تا آن که میآموزد چگونه دست از گریز بردارد و به مقابله با حریفش بایستد.
پس از معرفی الگوی سفر قهرمان توسط جوزف کمپبل در «قهرمان هزار چهره»، آثار مختلفی با عنایت به این الگو خلق شدند. قهرمان در نظر کمپبل«مرد یا زنی است که قادر باشد بر محدودیتهای شخصی و یا بومیاش فایق آید و از آنها عبور کند و به اشکال عموما مفید و معمولا انسانی برسد. قهرمان میمیرد ولی چون انسانی است متعلق به تمام جهان دوباره متولد میشود. دومین وظیفه خطیر او بازگشت به سوی ماست با هیئتی جدید و آموزاندن درسی که از این حیات مجدد آموخته است. ... قهرمان افسانهای معمولا بنیانگذار چیزی است: یک عصر تازه، دین تازه، شهر تازه و یا شیوهای تازه از زندگی که برای دست یافتن به آن باید ساحت قدیم را ترک گفته و به جستوجو بپردازد.»
پس قهرمان در جستوجو و شناخت خود به سفر میپردازد. کمپبل مدعی است بیشتر اساطیر جهان بر اساس الگوی سفر قهرمان پیریزی شدهاند. این آثار به تمامی ممکن است الگو را تکمیل نکنند و یا بر بخشی از این الگو تاکید داشته باشند، ولی روایت قهرمانانه در داستانها اغلب از این الگو پیروی میکنند. دریای زمین در چهار کتاب اول این الگو را تکمیل نمود و سه مرحله اصلی سفر قهرمان؛ یعنی مراحل جدایی از دنیای عادی، تشرف و بازگشت را به تمامی در این چهار کتاب میتوان یافت. البته این الگو در حلقههای درونی و چند باره نیز در کتابها تکرار شده است. در کتاب اول گد پس از رودررو شدن با تاریکی وجودش و اصلاح اشتباهاتش تبدیل به یک قهرمان میشود. در کتاب دوم کاهنه جوان یعنی تنار، به کمک گد هویتش را بازپس میستاند و آن دو برکت نهایی یا اکسیر را که حلقه اررت آگبه باشد به دست میآورند. در کتاب سوم گد با کمک لبانن و با اتکا به حلقه، تعادل و آرامش را دوباره به جهان باز میگردانند و در کتاب چهارم لگویین تهانو را معرفی میکند که ارتباط منحصر به فردی با اژدهایان دارد. برای نمونه این الگو را درکتاب اول، یعنی جادوگر به طور کامل بررسی کردهام. لازم به ذکر است که این بخش مقاله برای کسانی که کتاب را نخواندهاند داستان را لوث خواهد کرد.
لگویین علاقه زیادی به افسانههای سرخپوستی و نورث دارد و در این آثار هم اشاراتی به این فرهنگ کرده است. مثلا کارگها که مردم سفید پوست، زرین مو و قوی هیکلی هستند که خدایان دوگانه یا برادر را میپرستند.
از دیگر ارکان داستان که در دیگر داستانهای او نیز به چشم خورده، اصول بنیادین تائوئیسم است. تائوئیسم راه و رسمی سنتی برخاسته از چین است که معنای لغویش «راه» یا «مسیر» میشود. از آموزههای لائو تزه این است که هرچه انسان تعادل دنیا را که با قوانین جهانی به دست آمده است بر هم بزند، بازگشت به تعادل دشوارتر میشود. لگویین که خود یک تائوئیست است، دنیایش را بر دو رکن اساسی تائوئیسم بنیان نهاده است:1. تئوری عدم تغییر وضع موجود و حفظ ثبات. 2. خویشی قطبهای مخالف. تئوریای که بیان میکند دو قطب مخالف به هم وابستهاند و تعامل آنها در حفظ تعادل ضروری است.
از دیگر شاخصههای داستان لگویین این است که شخصیتهایش را بسیار سخاوتمندانه در طی داستان پیر میکند. در هر داستان شخصیتها سن بالاتر و مسنتری دارند.
همچنین غرور که باعث سقوط اولیه گد و آزاد شدن سایه در زمین شد.
نقطه قوت دنیای جادوییش این است که بیل بیل از جادو در آن استفاده نکرده است. جادو حدودی دارد، آموختنی و وابسته به مهارت است. اژدهایان حضوری پررنگ دارند و در کلام و رفتارشان میتوان حکمتی کهن را یافت.
لگویین پذیرفتن مرگ را یکی از کلیدهای خوبی و شعور میداند. وقتی در کتاب سوم یکی از شخصیتها سعی میکند به عمر جاودان دست پیدا کند، دنیا تا آستانه فروپاشی پیش میرود.