شما در دفتر کار خود قدم می‌زنید، کنار آبدارخانه توقف می‌کنید تا با دوستان‌تان گپی بزنید، بعد برای یک جلسه‌ی کاری به سمت اتاق جلسات می‌روید. پس از پایان جلسه نیز برای ادامه بحث به دفتر یکی از همکارانتان می‌روید.
چنین توصیفی روال یک روز معمولی در محل کار است، با این تفاوت که شما در لندن هستید و سایر افرادی که با آن‌ها صحبت می‌کنید، همگی در نمایندگی دیگر شرکت در نیویورک هستند. در حقیقت شما با استفاده از یک روبات حضور از راه دور ] 1 [ خودتان را به آن سوی اقیانوس اطلس انتقال داده‌اید.
این روبات‌ها در اصل یک دوربین ویدیویی، بلندگو و صفحه نمایشی بر روی چهار چرخ هستند که از هر جای دنیا، با استفاده از یک مرورگر اینترنتی می‌توان آن‌ها را کنترل کرد. این روبات‌ها به مدیران شرکت‌ها اجازه می‌دهند تا از آن سوی دریاها بر کارخانه‌هایشان نظارت کنند، یا به گروه‌های چندملیتی امکان می‌دهد تا در یک پروژه با هم همکاری کنند؛ بدون آن‌که حتا قدم در هواپیما بگذارند.
هم‌زمان با افزایش حضور روبات‌ها در بسیاری از کارخانه‌ها و دفاتر کاری، انتظار می‌رود که روزی آن‌ها نحوه‌ی کار و تعامل ما با همکارانمان را تغییر دهند. به گفته لیلا تاکایاما از شرکت Willow Garage، شرکتی روباتیک در پارک فن‌آوری کالیفرنیا، حرکت‌پذیری روبات‌ها به افراد دور از یکدیگر اجازه می‌دهد تا بدون متوسل شدن به تجهیزات ویدیو کنفرانس، با همکارانشان صحبت کنند. او می‌گوید: «حضور از راه دور در اصل برای ارتباطات غیررسمی است، برای گردهمایی‌هایی که قبل و بعد از جلسات مهم اتفاق می‌افتد، جایی‌که تصمیمات واقعی گرفته می‌شود و کارهای تیمی اصلی انجام می‌شود.»
شرکت Anybots، از دیگر شرکت‌های مستقر در کالیفرنیا شروع به فروش روبات‌های حضور از راه دور سری QB خود، به عنوان جایگزینی برای سیستم‌های ویدیوکنفرانس نموده است. شرکت VGo Communications واقع در نیوهمشایر آمریکا روبات‌های مشابهی را می‌فروشد، روبات‌هایی که مشتریان آن‌ها بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها هستند. لیندون باتی از کناکس‌سیتی تگزاس که از نوعی بیماری کلیوی رنج می‌برد، قصد دارد تا از یکی از روبات‌های VGo برای حضور مجازی در کلاس درس استفاده کند.
این روبات‌ها می‌توانند به نحوی چشمگیر زندگی افرادی را بهبود بخشد که به دلایلی همچون بیماری یا کهولت سن در خانه محبوس هستند. تاکایاما نحوه‌ی واکنش افراد سالخورده را در برابر این فن‌آوری مورد مطالعه قرار داده است. به گفته‌ی وی، آن‌ها با آغوش باز از این ایده استقبال کرده‌اند، چرا که به این ترتیب می‌توانند از خانه خارج شوند و در پارک یا موزه قدم بزنند.
حتی در دفتر کار گوگل، جانی چانگ لی، روبات حضور از راه دور خودش را ساخته است تا بتواند همیشه با نامزد خود در تعامل باشد. لی که در زمان حضورش در مایکروسافت در پروژه کنسول بازی کینکت کار می‌کرد، روبات خود را با استفاده از قطعات آماده موجود در بازار ساخته است و برای کنترل آن، از یک لپ‌تاپ و یک برنامه کاربردی ساده استفاده می‌کند که خودش آن را نوشته است.
تعامل نزدیک‌تر
اما آیا این روبات‌ها می‌توانند فاصله بین انسان و ماشین را از بین ببرند؟ در یک پروژه‌ی تحقیقاتی که نتایج آن در اردیبهشت‌ماه گذشته، در کنفرانس تعامل انسان و ماشین ونکوور ارائه شد؛ تاکایاما و مین کیونگ لی از دانشگاه کارنگی ملون پنسیلوانیا، کارمندان سه شرکت مختلف را مورد بررسی قرار دادند که از روبات‌های حضور از راه دور سری Texai شرکت Willow Garage استفاده می‌کنند.
آن‌ها متوجه شدند تعامل کارمندان خارج از شرکت با استفاده از روبات‌ها با سایر همکارانشان، به نحوی است که گویا همگی به صورت فیزیکی در کنار هم حضور دارند. آن‌ها از این روبات‌ها برای حاضر شدن در جلسات و گردهمایی غیررسمی در آبدارخانه یا اتاق استراحت استفاده می‌کردند. علاوه بر آن، همکارانشان تعامل با روبات‌ها را دوست داشتند.
لی می‌گوید: «یکی از شرکت‌کنندگان در این بررسی که خارج از شرکت کار می‌کرد، می‌گفت که قبلاً احساس می‌کرد نامرئی است و کسی او را نمی‌بیند، چرا که هیچ‌کس علاقه‌ای برای تعامل با وی نشان نمی‌داد. اما از زمانی‌که وی شروع به استفاده از روبات کرد، همه می‌خواستند با او صحبت کنند.»
به گفته کاترین تسوی از دانشگاه لوول ماساچوست، که مشغول مطالعه بر روی تاثیر روبات‌های حضور از راه دور بر محیط‌های کاری است، کارمندانی که خارج از شرکت کار می‌کنند با استفاده از روبات‌ها به جای پست الکترونیک و تماس‌های تلفنی، می‌توانند احساس ارتباط نزدیکی‌تری با همکارانشان داشته باشند. وی می‌گوید: «در مجموع دریافتیم که در اغلب موارد، و برای کسانی که می‌خواهند ارتباط نزدیک‌تری با گروه‌شان داشته باشند، روبات‌های حضور از راه دور مزایای بیشتری دارند؛ آن‌ها کمک می‌کنند تا یک ارتباط نزدیک‌تر را پرورش داد.»
انسان یا روبات؟
اما سوال این‌جا است که این ارتباط نزدیک‌تر دقیقاً با چه چیزی است؟ تسوی و تاکایاما هر دو کشف کردند که افراد در برخورد با این روبات‌ها، نمی‌دانستند که باید با آن‌ها مانند یک ماشین یا یک شخص واقعی رفتار کنند. در مطالعه تسوی، برخی از کارمندان گزارش دادند که روبات برای آن‌ها به جای یک همکار، بیشتر شبیه یک کودک یا حیوان خانگی است. تاکایاما کشف کرد که حتی عده‌ای از کارمندان با روبات‌ها مانند اثاثیه دفتر رفتار می‌کنند و از آن‌ها به عنوان صندلی، یا برای تکیه دادن استفاده می‌کنند.
تاکایاما می‌گوید: «وقتی شما با یک همکار انسانی صحبت می‌کنید، هرگز دست خود را روی سر وی قرار نمی‌دهید. اما برخی افراد با روبات‌ها چنین کاری می‌کنند.»
البته بیشتر افراد با روبات‌ها به مانند یک همکار واقعی رفتار می‌کردند. آن‌ها هل دادن روبات برای راه رفتن سریع‌تر آن را بی‌ادبی می‌دانستند، یا به خود اجازه نمی‌دادند تنظیمات صدای آن را بدون پرسیدن از کنترل‌کننده آن دستکاری کنند.
در میان افرادی که وظیفه‌ی هدایت روبات‌ها را بر عهده داشتند، برخی دلخور می‌شدند که دیگران با روبات آن‌ها تماس فیزیکی داشته باشند. تاکایاما می‌گوید: «وقتی هدایت‌کننده احساس می‌کرد که شخصی به فضای خصوصی آن‌ها تجاوز کرده است، عباراتی مانند این را بر زبان می‌آورد: ”اون تو صورت من بود، نباید این‌قدر به من نزدیک می‌شد.“ یا ”ای‌کاش آن‌ها این‌قدر فضولی نمی‌کردند.“ از نظر من چنین عباراتی مشابه زمانی است که یک فرد نسبت به تجاوز به فضای فیزیکی پیرامون خود واکنش نشان می‌دهد.»
چنین چیزی در تضاد کامل با ویدیوکنفرانس‌های متداول است، چرا که در ویدیو کنفرانس شما انتظار ندارید هیچ کس نسبت به دست زدن به دوربین به شما اعتراض کند. تاکایاما می‌گوید: «این بزرگ‌ترین تفاوت بین این سیستم و سایر سیستم‌های کنفرانس است. به نظر می‌رسد که شخصیت فرد به نوعی با فن‌آوری ترکیب می‌شود که گویا آن‌ها خود ماشین هستند، و سایر افراد باید به آن احترام بگذارند.»
لطفاً با روبات من مهربان باشید!
وقتی شما در جلسه‌ای با دیگر همکارانتان هستید، هرگز پای خود را روی میز دراز نمی‌کنید. اما اگر شریک کاری شما روباتی باشد که از کیلومترها دورتر توسط همکارتان کنترل می‌شود، آیا باز هم این کار بی‌ادبی است؟
این یکی دیگر از سوالات جدید آداب معاشرت است که با ظهور روبات‌های حضور از راه دور ایجاد شده است؛ روبات‌هایی که نسخه‌ای سرگردان از شما محسوب می‌شوند، می‌توانند نحوه‌ی مسافرت و تعامل ما با دیگران را به کلی تغییر دهند.
اگرچه ممکن است باورنکردنی به نظر برسد، اما این حقیقت که روبات‌های حضور از راه دور به کاربران آن‌ها اجازه می‌دهند که حضور فیزیکی متحرک در مکان‌های دیگر داشته باشند، تأثیر قدرتمندی بر روی ارتباطات اجتماعی دارد. کاترین سوی، محقق روباتیک از دانشگاه ماساچوست می‌گوید: «این روبات‌ها کمک می‌کنند که ارتباط نزدیک‌تری را ایجاد کنیم.» در حال حاضر ویدیوکنفرانس عملکرد دنیای تجارت و مفهوم نزدیکی را در ارتباطات از راه دور تغییر داده است. حضور از راه دور، قدم بعدی در این زمینه محسوب می‌شود.
اگر فن‌آوری حضور از راه دور موفق شود، می‌تواند قوانین اجتماعی جدیدی را خلق کند. برای مثال شما نمی‌توانید به بهانه‌ی این‌که تماسی تلفنی دارید از صحبت با روبات طفره بروید، چرا که صورت کنترل‌کننده‌ی روبات از روی صفحه‌ی نمایش آن به شما نگاه می‌کند. سوی می‌گوید: «برای بسیاری از افراد جواب ندادن به پست الکترونیک یا تلفن شما یک چیز است، اما نادیده گرفتن شما در حالی‌که به عنوان یک روبات مشغول قدم زدن با آن‌ها هستید و یک گفت‌وگو را آغاز کرده‌اید، چیز کاملاً متفاوتی است.»
ما همچنین عادت داریم که در مقایسه با انسان‌ها، با ماشین‌ها با احترام کمتری رفتار کنیم. اما این فن‌آوری چه تغییراتی را در مفاهیمی مانند حریم خصوصی، احترام و آزار دیگران ایجاد خواهد کرد؟ اگر شما صدای روبات یک نفر را کم کنید یا روبات وی را به گوشه‌ای هل بدهید، آیا این کار نقض هنجارهای اجتماعی به شمار می‌رود؟
منابع:
1. http://www.newscientist.com/article/mg20928055.000-how-a-robot-can-replace-you-at-work--and-how-it-cant.html
2. http://www.newscientist.com/article/mg21028121.400-2020-vision-be-nice-to-the-telepresence-robot.html
پی‌نوشت‌ها:
[1] Telepresence Robot